کوچ ترسناک سرمایه‌ها به ترکیه

 وخامت فضای کسب‌وکار در کشور باعث شده است ۱۱ هزار و ۹۰۰ سرمایه‌گذار ایرانی به ترکیه سرازیر شوند. این خبر قابل تامل را چندی پیش یونس ژائله رییس اتاق بازرگانی تبریز مورد اشاره قرار داده و اعلام کرده است که با شیوع ویروس کرونا، کسب‌وکارهای کوچک و متوسط با مشکلات نقدینگی، بدهی بانکی و چک برگشتی مواجه شده‌اند که این موضوع باعث عدم دریافت تسهیلات بانکی این بنگاه‌ها شده است. البته سرازیر شدن سرمایه‌گذاران ایرانی به ترکیه نه تنها جای تعجب ندارد بلکه پیش از این نیز بارها در مورد آن صحبت شده، اما آنچه در شرایط فعلی بسیار تاسف‌برانگیز است اینکه هر روز به تعداد کسانی که سرمایه‌های خود را کشور خارج می‌کنند افزوده می‌شود. این در حالی است که به طور حتم بسیاری از سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند سرمایه‌های خود را در داخل کشور حفظ کنند اما متاسفانه دولتمردان طی سال‌های اخیر شرایطی را فراهم کرده‌اند که سرمایه‌گذاران، کشور ترکیه را جای امن‌تری برای سرمایه‌گذاری می‌بینند.
ترکیه در سال‌های اخیر مقصد سرمایه‌گذاری ایرانیان از جمله در خرید ملک و مستغلات بوده و به گفته رییس اتاق بازرگانی تبریز، حالا سرمایه‌گذاران ایرانی هم رو به این کشور کرده‌اند. واقعیت این است که علاوه بر کرونا‌، ادامه تحریم ایران و نیز سیاست‌های اقتصادی متناقض جا را برای فعالیت سرمایه‌گذاران ایرانی تنگ کرده است. بر همین اساس رییس اتاق بازرگانی تهران بیش از دو سال است درباره خروج سرمایه از ایران هشدار می‌دهد.
معضل تصمیمات خلق‌الساعه
بر اساس آنچه کارشناسان اعلام می‌کنند، یکی از معضلات سرمایه‌گذاری در ایران تصمیمات خلق‌الساعه است در حالی که اگر دولت دست از دخالت‌های بیش از اندازه در اقتصاد بردارد، شرایط برای سرمایه‌گذاری در ایران به سمت بهبود پیش خواهد رفت. در همین خصوص مسعود خوانساری رییس اتاق بازرگانی تهران به تازگی اعلام کرد: رشد سرمایه‌گذاری طی سال‌های اخیر نسبت به استهلاک منفی شده و در عمل خروج سرمایه شتاب گرفته که تنها راه مقابله با این وضعیت کاهش دخالت دولت در اقتصاد است.
دورنمای نامشخص وضعیت اقتصادی در ایران نیز از جمله عواملی است که باعث شده سرمایه‌گذاران، خروج سرمایه‌های خود از ایران را اقدامی منطقی و عقلانی تلقی کنند. در این راستا کارشناسان می‌گویند علاوه بر مساله تحریم‌ها، برخی از سرمایه‌گذاران ایرانی نیز با توجه به دورنمای ناروشن اقتصادی ایران و ثبات نسبی لیره ترک، ترجیح می‌دهند به جای آنکه شاهد کاهش ارزش دارایی‌های خود باشند، آن را در ترکیه سرمایه‌گذاری کنند و علاوه بر سرمایه‌گذاری، حتی‌الامکان اقامت ترکیه را نیز کسب کنند.
نمایندگان مجلس نیز با انتقاد از تصمیمات خلق‌الساعه در کشور اعلام کرده‌اند که اکثرا سرمایه‌گذاران در برخی مناطق آزاد ترکیه ایرانیان هستند که در ازای سرمایه‌گذاری مشوق‌هایی را هم دریافت می‌کنند، در حالی که در این زمینه نتوانسته‌ایم اقدامات مناسبی انجام دهیم.
معافیت‌های مختلف مالیاتی در ترکیه
صاحب‌نظران اقتصادی در مورد دیگر دلایلی که باعث شده است سرمایه‌گذاران ایرانی بیشتر به طرف بازار ترکیه گرایش پیدا کنند، اعلام می‌کنند که خرید املاک و مستغلات از سوی ایرانیان در ترکیه هم نمود دیگر این سرمایه‌گذاری است. ثبت شرکت در ترکیه نیز برخلاف ایران با سهولت انجام می‌گیرد و شرکت‌های ثبت‌شده در ترکیه معافیت‌های مختلف مالیاتی دارند‌. بنابراین این مزیت‌ها ترکیه را به بستری مطمئن برای سرمایه‌گذاری تبدیل کرده است.
این در حالی است که در ایران مساله دیوانسالاری به بزرگترین پاشنه آشیل دولت تبدیل شده و کار را برای بخش خصوصی بسیار دشوار کرده است، به طوری که با صدور مجوزهای بیش از اندازه، وجود امضاهای طلایی و صدور روزانه بخشنامه‌های متعدد که در عمل، مخل کسب‌وکار است، بخش خصوصی امنیتی برای سرمایه‌گذاری احساس نمی‌کند. بر همین اساس خروج سرمایه از کشور هر روز شتاب بیشتری می‌گیرد.
نقش‌آفرینی در حوزه توریسم و حمل‌ونقل
در این خصوص رییس خانه اقتصاد ایران و ترکیه نیز می‌گوید که نگاهی به فعالیت‌های ۱۸ سال گذشته دولت ترکیه، نشان از پیشرفت قابل توجه این کشور در توسعه زیرساخت‌ها دارد. به گفته جلال ابراهیمی‌، ترکیه در طول حدود دو دهه گذشته با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی، در حوزه‌های مختلف باربری هوایی، دریایی و زمینی توانست جایگاه خود را بهبود بخشیده و با ارزان کردن رفت و آمد، بستری جدید برای فعالیت صادرکنندگانش فراهم کند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در ۱۸ سال گذشته، ترکیه رقمی نزدیک به ۹۳۰ میلیارد لیر در حوزه لجستکی سرمایه‌گذاری کرده که بخش مهمی از آن در مسیر ساخت راه‌های شوسه و جاده‌های چندبانده مورد استفاده قرار گرفت. همچنین در حدود دو دهه گذشته، طول اتوبان‌های ترکیه از مرز ۳۵۰۰ کیلومتر گذشته و ۲۲ هزار کیلومتر راه جدید نیز در این کشور ساخته شده است. ساخت فرودگاه‌های مدرن و مجهز در نقاط مختلف این کشور، گسترش خطوط راه‌آهن و توسعه زیرساخت‌های ترانزیت بخش دیگری از سرمایه‌گذاری‌هایی است که اقتصاد این کشور آماده بهره‌برداری از آنها شده است. از طرفی ترکیه توانسته گواهینامه امنیت حمل‌ونقل دریایی یعنی ISPS را دریافت کند تا بتواند در چارچوب مقررات این گواهینامه و قوانین حمل‌ونقل و امنیت و حفظ بار در ۱۸۲ اسکله و بارانداز ترکیه به تخلیه و بارگیری بپردازد. در شرایط کرونایی نیز شاهد این هستیم که حتی فعالان اقتصادی ترکیه از تلاش برای بازگشت سرمایه‌گذاران خارجی برای تکمیل سرمایه‌گذاری‌هایشان خبر می‌دهند.
ایرانی‌ها بزرگ‌ترین گروه خریدار خانه در ترکیه
بر همین اساس شاهد این هستیم که ایرانی‌ها بزرگ‌ترین گروه خریدار خارجی خانه در این کشور شده‌اند و کاهش محدودیت‌های کرونایی در ترکیه باعث شد تا تمایل اتباع خارجی برای خرید خانه در ترکیه طی سه ماهه نخست سال ۲۰۲۱ افزایش داشته باشد. طبق اعلام مرکز آمار این کشور، در ماه مارس ۲۰۲۱، میزان خرید خانه توسط اتباع خارجی نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲/۳ درصد افزایش داشته و به ۹۸۸۷ واحد رسیده است.در واقع سرمایه‌گذاری دولت ترکیه برای ایجاد زیرساخت‌های لازم برای جذب سرمایه‌گذاران و همچنین فضا دادن به بخش خصوصی از جمله اقداماتی است که باعث شده نه تنها سرمایه‌گذاران ایرانی بلکه سرمایه‌گذارانی از کشورهای مطرح دنیا برای فعالیت در این کشور وارد عمل شوند. حتی در مواردی شاهد این هستیم که برخی کارآفرینان ایرانی که در پیچ و خم دستگاه‌های پول‌ستان همچون سازمان امور مالیاتی و تامین اجتماعی گیر افتاده‌اند، از سوی ترکیه برای سرمایه‌گذاری در آن کشور ترغیب می‌شوند در حالی که مسوولان کشور ما در خواب غفلت به سر می‌برند و هر روز موانعی را ایجاد می‌کنند که اهالی صنعت و تولیدکنندگان را دلسرد می‌کند. همین عوامل شرایطی را به دنبال داشته که هر روز با فرار بیشتر سرمایه‌گذاران از کشور روبه‌رو هستیم.